Искање

Без разлика што правите на интернет, секогаш треба да ги следите добрите безбедносни практики кои генерално се применуваат:

• Бидете внимателни со вашите лични податоци;

• Почитувајте ја приватноста на другите на интернет;

• Преземајте (download) датотеки и инсталирајте софтвер само од познати и сигурни извори;

• Редовно ажурирајте го целиот софтвер и оперативниот систем на вашите уреди за да го намалите ризикот од напади;

• Користете уникатни и сложени лозинки и безбедно чувајте ги во програми за менаџирање со лозинки;

• Воведете автентикација (најава) на повеќе нивоа во однос на вашите сметки на интернет секогаш кога е можно;

• Користете софтвер за антивирус/антималвер;

• Шифрирајте сè што можете да шифрирате (енкрипција);

• Ако користите јавен компјутер, водете сметка да не оставите никакви траги зад себе;

• Ако вашиот USB флеш-уред којшто бил користен на јавен или на незаштитен компјутер, скенирајте го уште еднаш со софтвер за антивирус/антималвер пред да го користите. Генерално, се препорачува преносните уреди, на пр. USB флеш-уреди или надворешни хард дискови, да се скенираат секогаш кога ќе се поврзат на компјутер;

• Имајте ги предвид ризиците кои се составен дел од секоја ваша активност на интернет – приватноста не значи дека имате помала одговорност;

• Барем набрзина прочитајте ги условите за користење/услугата пред да кликнете на „Прифаќам“.

Дигитална хигиена Телефон/таблет Протекување на податоци Безбедност Компјутер/лаптоп

Навиките тешко се менуваат, но треба да се потрудите да ги избегнете овие лоши практики во зачувувањето на безбедноста:

• Никогаш не испраќајте лозинки, лични податоци, ниту финансиски информации преку е-пошта во вид на обичен текст;

• Не пристапувајте до мрежи или до други системи за кои немате овластување, дури и ако некако сте добиле одредени податоци со кои можете да се најавите (корисничко име, лозинка). Ова не значи дека ви е дадено овластување да ги користите;

• Не инсталирајте сомнителни додатоци и софтверски ажурирања;

• Не кликајте на сомнителните линкови што сте ги добиле преку е-пошта, без разлика колку е интересна пораката;

• Избегнувајте користење јавни или незаштитени компјутери;

• Избегнувајте користење мобилни уреди на други луѓе;

• Не пишувајте ги вашите лозинки на обично ливче! Аман, сериозно, немојте!

• Не користете како лозинки имиња или датуми на раѓање на блиски лица;

• Не оставајте ги вашите уреди без надзор и отклучени;

• Не игнорирајте ги сомнителните активности – понекогаш е добро да бидете параноични;

• Не користете пиратски софтвер. Ако не сакате да плаќате за софтвер, побарајте бесплатен софтвер или софтвер со отворен код;

• Не живејте само во вашата комфорна зона. Понекогаш вреди да се вложат малку време и труд и да се научат основите за тоа како да се биде безбеден на интернет.

Дигитална хигиена Телефон/таблет Протекување на податоци Безбедност Компјутер/лаптоп

Вклучувањето начин на автентикација во 2 чекори кај сите ваши сметки е безбедносна практика што е суштински важна. Меѓутоа, ако методот за потврда што сте го нагодиле (телефонски број, апликација) не функционира или е променет, ќе треба да се обидете да ѝ пристапите на сметката од доверлив уред. Голем број даватели на услуги нудат опција (обично тоа е само поле кое се штиклира на страница на која има 2 чекори) да се означи некој уред како доверлив за да не мора да внесувате безбедносни кодови во 2 чекори секојпат кога ќе се најавувате на него, како што е, на пример, вашиот домашен компјутер.

Водете сметка дека како доверливи се означени само оние лични уреди (како што се компјутери, таблети, телефони) што редовно ги користите. Никогаш не користете ја оваа функција на уреди кои се туѓи или јавно достапни.

Автентикација Дигитална хигиена Телефон/таблет Апликации Компјутер/лаптоп

Ако учествувате на протест или друг настан со висок ризик, можно е вашите уреди, како што е мобилниот телефон, да бидат запленети од полицијата или од приватното обезбедување, па дури и да бидат украдени во толпата. Во тој случај, вашите приватни податоци стануваат изложени на сите можни ризици.

Телефоните Android, доколку ја имаат активирано опцијата ’Find My Device‘, ви овозможуваат далечински да ги заклучите со вашиот PIN, со шема (pattern) или со лозинка, или дури и да ги избришете сите податоци на телефонот. Google ви дава

дополнителни инструкции

за тоа како да овозможите безбедност кај украдени Android уреди. Мошне

слични опции

постојат и кај Apple за неговите iOS уреди, како што се iPhone или iPad.

Телефон/таблет Локација Компјутер/лаптоп

Во случај да не можете да го најдете вашиот уред или се сомневате дека е украден, има начини како да ја одредите неговата можна локација. На пример, паметните телефони кои се базирани на Android и телефоните iPhone имаат опција далечински да го лоцираат вашиот уред. Доколку ви требаат дополнителни детали и ако сакате да се информирате за предусловите (на пр., уредот мора да биде вклучен, поврзан на интернет итн.) за тоа како да ја вклучите опцијата за наоѓање на уредот од далечина, видете ги

инструкциите на Google

за уреди кои користат Android или

водичот на Apple

доколку уредот е iPhone или некој друг уред што користи iOS оперативен систем.

Телефон/таблет Локација Компјутер/лаптоп

Ако се сомневате дека уредот ви е украден, како мерка на претпазливост добро е да ги промените сите лозинки на вашите сметки кои се веќе најавени. Исто така, препорачливо е да користите доверлив уред за да се одјавите од сите сесии што се активни на уредот којшто е загубен или украден.

Менувањето на сите ваши лозинки е многу полесно и побезбедно со помош на специјализирани апликации наречени менаџери за лозинки. Овие апликации безбедно ги чуваат вашите податоци со кои се најавувате и ги штитат со главна лозинка. На тој начин, само треба да ја запомниме главната лозинка и директно од апликацијата ќе можеме да правиме копирај/залепи на сите други лозинки за најава. Софтверот за управување со лозинките обично има опција автоматски да генерира долга и сложена лозинка, составена од знаци и симболи избрани по случаен избор. Апликации кои вообичаено се користат за управување со лозинки се

KeePass

,

KeePassXC

и

Bitwarden

.

Лозинка Дигитална хигиена Телефон/таблет Апликации Локација Компјутер/лаптоп

Можно е некогаш вашиот уред да почне да се однесува чудно и да има проблеми со работењето (работи премногу бавно, покажува премногу грешки, некои апликации или функции воопшто не работат). Во случај да не можете да ги решите овие проблеми со рестартирање на уредот и/или со чистење на кешот, со антивирусна или антималвер проверка, или со ажурирање на софтверот, драјверите или на оперативниот систем, решението може да биде ресетирање на фабричките нагодувања.

Имајте предвид дека ако го ресетирате телефонот на фабрички нагодувања, сите податоци ќе бидат избришани, па затоа водете сметка да направите резервна копија на сите важни податоци пред да продолжите. На

Google

може да се најдат повеќе информации за тоа како да направите ресетирање на фабричките нагодувања на уреди кои користат Android, или

проверете ја

страницата за поддршка наApple

за тоа како да го направите истото на уреди што се базираат на iOS оперативниот систем.

Телефон/таблет Компјутер/лаптоп Ресетриање на уредот

Ако ресетирањето на уредот на фабрички нагодувања не ги реши проблемите, можеби е најдобро да го однесете на сервис. Претходно, важно е да си направите резервна копија на сите податоци од вашиот уред и потоа заштитете го вашиот уред, чувствителните датотеки и апликации со лозинка или со PIN.

Пред да изберете конкретен сервис, пребарајте наједноставно на интернет и потрудете се да ги изберете оние кои имаат најдобри критики и позитивни коментари на интернет.

Лозинка Резервна копија на податоци Дигитална хигиена Телефон/таблет Компјутер/лаптоп Ресетриање на уредот

Станува збор за насочени напади без оглед на тоа колку време траат, кои имаат висок интензитет, предизвикуваат штета и намерно ја искористуваат ранливоста. Вознемирувањето е напад на човечкото достоинство, угледот и приватноста, со цел да се замолчи и/или да се ограничи дигиталното присуство и учество на жртвата.

Лозинка Автентикација Резервен профил Дигитална хигиена Телефон/таблет Енкрипција Малвер Локација Пријава на платформата Блокирање на корисникот Безбедност Поддршка Сексуално вознемирување Компјутер/лаптоп Кривична пријава

Со оглед на тоа дека вознемирувањето има повеќе облици и форми, тоа може да биде пријавено како повеќе различни кривични дела.

Секусалното вознемирување е препознаено во македонскиот кривичен закон како полово вознемирување; во согласност со член 190-а, окарактеризирано е како кривично дело сторено од секој кој „со вербално, невербално или физичко дејство, како и преку користење електронски средства за комуникација кое имаат директно или индиректно, реално или симболично значење на наведување, непристојна понуда, намамување, изразување сексуална страст или друго дејство кое јасно потсетува на сексуален однос или други со него изедначени сексуални дејства, и со тоа ќе го повреди неговото достоинство, предизвикувајќи чувство на непријатност, навреденост, понижување или страв“ и за него е предвидено парична казна или затвор до една година. Во случај на полово вознемирување, пријавете го случајот кај полицијата и кај јавниот обвинител на понатамошна постапка. Исто така, постојат различи граѓански организации кои овозможуваат поддршка и помош на жртвите, а некои од нив се регистрирани и за давање бесплатна правна помош.

Доколку вознемирувањето се случува онлајн, алармирајте го и секторот за компјутерски криминал при Министерството за внатрешни работи преку [email protected]

СОВЕТ: Поднесете пријава до полицијата и до надлежниот јавен обвинител. Судовите се клучната компонента кога станува збор за заштита од вознемирување.

Загрозувањето на сигурноста, што е една од многуте последици од вознемирувањето, според чл. 144 од Кривичниот законик, дава уште една правна основа за заштита. Во овој случај, јавните обвинители и полицијата имаат мандат да следат, да истражуваат и да бидат одговорни за давање заштита.

СОВЕТ: Објаснете детално како, зошто и кога се чувствувате небезбедно и детално објаснете зошто сте загрижени за безбедноста на вашето семејство и најблиските. Овие податоци би можеле да бидат клучни за успех во судските постапки.

Лозинка Автентикација Резервен профил Дигитална хигиена Телефон/таблет Енкрипција Малвер Локација Пријава на платформата Блокирање на корисникот Безбедност Поддршка Сексуално вознемирување Компјутер/лаптоп Кривична пријава

Ризикот дека вознемирувањето преку интернет може да премине и во физичкиот свет е секогаш присутен. Поради тоа, физичката безбедност е клучен предуслов за секој друг начин на соодветна заштита. Во однос на умствената заштита, понекогаш е добро, едноставно, да се одморите или да го сведете на минимум времето поминато на социјалните мрежи или на оние платформи за комуникација каде што сте цел на вознемирување. Разговорот со пријателите, со семејството, со соработниците и колегите, како и со стручни лица за поддршка – бесплатни телефонски линии, психолози, социјални работници и други начини, може да бидат исто така корисни во создавањето систем на поддршка во врска со вознемирувањето.

Опциите за блокирање, филтрирање и пријавување на социјалните мрежи често може да бидат корисна алатка со кои се документира вознемирувањето.

Алатката DeleteMe ви помага во пронаоѓањето и отстранувањето на вашите лични податоци од определени веб-локации.

Уште еден метод за справување со вознемирувањето е барањето поддршка од професионалните здруженија и од групите за поддршка.

Постојат и истражувачки новинари и нивни мрежи кои ги пронаоѓаат сторителите на вознемирувањето преку интернет така што прават анализа на нивниот дигитален отпечаток (дигитална трага – footprint). Ова е ефикасен механизам не само за идентификација на сторителите, туку и за изложување во јавноста на самите нив и на нивните дела.

Ако некогаш имате чувство дека насилството кое го доживувате преку интернет е можно да премине и во физичкиот свет, веднаш повикајте полиција!

Лозинка Автентикација Резервен профил Дигитална хигиена Телефон/таблет Енкрипција Малвер Локација Пријава на платформата Блокирање на корисникот Безбедност Поддршка Сексуално вознемирување Компјутер/лаптоп Кривична пријава

Енкрипцијата претставува криптографски концепт на шифрирање пораки или информации, којшто гарантира дека пораките ќе ги прочитаат само оние лица кои имаат начин да ги дешифрираат.

Гласовните комуникации е многу лесно да бидат следени и пресретнати. Постојат апликации кои овозможуваат шифрирана комуникација за гласовни повици, текстуални пораки, групна комуникација, фотографии и видеозаписи. Една ваква апликација е

Signal

, којa е со отворен код, управуванa од непрофитна организација и целосно финансирана со донации, што ѝ овозможува да работи без да има потреба да ги монетизира податоците на своите корисници.

Telegram

e апликација која исто така има опција за

шифрирани аудио ивидеоповици

и дефинитивно е една од најпопуларните услуги за безбедна комуникација.

Телефон/таблет Апликации Енкрипција Компјутер/лаптоп

Пораките главно се користат за неформална и лична комуникација и преку нив често се разменуваат доверливи информации кои се однесуваат на корисници, а кои не треба да им бидат достапни на трети страни. Постојат апликации што овозможуваат шифрирана комуникација преку услугите за чет (муабетење).

СМС-комуникацијата е слична на ‘чет’ комуникацијата. Единствената разлика е во тоа што како медиум за пренос на податоци во ‘чет’ комуникацијата се користи интернетот, додека стандардната мрежа на мобилна телефонија (GSM, 2G, 3G, 4G итн.) се користи за СМС-пораки. Важно е да се нагласи дека двете страни мора да користат шифрирање за да се овозможи безбедност на системот. Бесплатна апликација за разговор (chat) која има отворен код и која како стандард нуди енкриптирање од едниот до другиот крај е

Сигнал

. Достапен е за iOS и Android, а постои и како апликација на десктоп. Овозможува широк спектар од опции за безбедност, како што се пораки кои сами се уништуваат, заштита со PIN или енкриптирани видеоповици. Можете да користите и

Telegram

, каде што треба да се овозможи опцијата за

Тајни разговори

(Secret chats) за да има енкриптирање открај-докрај.

Телефон/таблет Апликации Енкрипција Компјутер/лаптоп

Одмаздничката порнографија се дефинира како објавување сексуално експлицитни содржини без согласност, а со намера за понижување, посрамување или уцена. Одмазничката порнографија претставува кршење на приватноста и може да доведе до исклучително тешка емоционална траума.

Одмаздничката порнографија е сериозен облик на напад и, како таков, од клучно значење е ваквите случаи да се пријават во полиција и до јавниот обвинител. Постојат неколку кривични дела кои можат да се користат како правна основа за кривично гонење за објавување одмаздничка порно снимка.

Сексуално вознемирување (чл. 193 и 418 од Кривичниот законик): поднесување предлог за поведување постапка е предусловот за нејзино започнување. Тоа значи дека вие мора да ги известите полицијата и јавниот обвинител (стандардна постапка), како и да поднесете предлог за поведување на постапката.

Неовластено прислушување и тонско снимање (чл. 151 од Кривичниот законик), неовластено фотографирање (чл. 152), неовластено објавување и прикажување туѓи текстови, фотографии и снимки (чл. 26, 27, 148 ,152 и 157 од Кривичниот законик, како и Закон за авторско право и сродни права) се другите основи кои се однесуваат на нелегални снимки и кои може да се користат за гонење случаи во кои видеото е снимено без согласност, дури и ако не е објавено на интернет. Овие постапки се подразбираат како кривична пријава поднесена од приватно лице, што значи дека вие, страната која поднесува, мора да го прикажете идентитетот на сторителот доколку ви е познат и да приложите колку што може повеќе детали и докази (на пример, каде се чуваат снимките, каде можела да биде поставена камерата за време на снимањето и сл.).

Вашата физичка безбедност има највисок приоритет кога станува збор за заштитата.

Документирајте ги сите снимки, коментари, закани и други форми на вознемирување бидејќи се суштински доказ за придвижување механизми за заштита и/или судски постапки.

Побарајте поддршка од граѓански организации, мрежи за поддршка на жени и други субјекти кои можат да ви помогнат да го изберете најдобриот начин да се заштитите.

Пријавете ги сите снимки, коментари, закани и други форми на вознемирување на платформите каде што се објавени и информирајте се повеќе за постапките за отстранување (take down) на Фејсбук и на други платформи.

И не заборавајте, дури и ако првично сте дале согласност за снимање, тоа не значи согласност и за споделување на таа содржина. Вие не сте виновни што сте жртва на ваков напад.

Ако некогаш имате чувство дека насилството кое го доживувате преку интернет е можно да премине и во физичкиот свет, веднаш повикајте полиција!

Лозинка Автентикација Резервен профил Дигитална хигиена Телефон/таблет Енкрипција Локација Пријава на платформата Репутација Безбедност Поддршка Сексуално вознемирување Порнографија Компјутер/лаптоп Кривична пријава

И покрај развојот на современи начини на комуникација, е-поштата и понатаму е едно од најчесто користените решенија во официјалната комуникација преку интернет. Од тие причини, преку е-пошта и понатаму се пренесуваат голем број важни и чувствителни информации. Од друга страна, технологијата која ја овозможува е-поштата не е целосно безбедна. Таа има многу безбедносни пропусти а корисниците немаат контрола врз тоа кој може да пристапи до метаподатоците и до содржината на нивната комуникација во е-поштата, особено кога користат услуги за е-пошта како што се Gmail, Outlook.com, Yahoo Mail итн.

Е-поштата може да се енкриптира со користењена PGP (Pretty Good Privacy - прилично добра приватност ), кој се заснова врзкриптографија со јавен клуч. Вие треба да генерирате пар клучеви (едниот е јавен клуч што го споделувате со другите, а вториот е приватен клуч што го чувате во тајност), за да можете да разменувате енкриптирана е-пошта со соговорниците.

Ако користите давател на услуги за е-пошта како што е Gmail или Outlook, можете да ја енкриптирате комуникацијата со користење на програмата Thunderbird , која е клиент за е-пошта со отворен код и со вградени можности заOpenPGP, или со користење екстензија за прелистувач наречена Mailvelope и која работи со популарните сервиси за веб-пошта. Со користење на овие алатки, можете лесно да генерирате пар клучеви кои се користат за шифрирање на вашата е-пошта или да импортирате постоечки клучеви.

Сепак, постојат даватели на услуги за е-пошта, како на пример

ProtonMail

или Tutanota, кои автоматски ги енкриптираат вашите пораки кога тие се испраќаат помеѓу корисниците, а исто така овозможуваат и начини за испраќање енкриптирани е-пораки до оние што користат други даватели на услуги за е-пошта.

Телефон/таблет Апликации Енкрипција Компјутер/лаптоп

Станува збор за загрозување на физичката и емоционалната безбедност и благосостојба преку повикување за насилство врз одредена личност или група луѓе. Ова вклучува и закани за силување и други форми на родово базирано насилство.

Заканата е сериозен облик на напад и треба итно да се решава за да може што поскоро да се спречи нејзиното „прелевање“ во физичкиот свет. Секоја закана пријавете ја во полиција и до јавниот обвинител.

Бидејќи заканите честопати предизвикуваат страв и несигурност, член 144 од Кривичниот законик (Загрозување на сигурноста) обезбедува соодветна правна основа за придвижување механизми за заштита.

Во овој случај, јавните обвинители и полицијата имаат мандат да следат, да истражуваат и да бидат одговорни за давање заштита. Како странка која поднесува, вие сте одговорни за собирањето на доказите што се потребни за поднесување кривична пријава.

СОВЕТ: Објаснете детално како, зошто и кога се чувствувате небезбедно и детално објаснете зошто сте загрижени за безбедноста на вашето семејство и на најблиските. Овие податоци би можеле да бидат клучни за успех во судски постапки. Доколку чувствувате психолошки притисок, побарајте и стручна помош, како и извештај од стручно лице – психијатриски вештак.

Освен што заканите ќе ги пријавите во полицијата и на дигиталните платформи, известете го исто така и вашиот работодавец и документирајте ги.

Ако сте во можност, заштитете го вашето ментално здравје така што ќе се одморите од социјалните мрежи, особено од оние места што можат да предизвикаат дополнителен стрес или страв за личната безбедност. Формирајте мрежа за поддршка која може да преземе на себе дел од работата за документирање на заканите. Уште еднаш – приоритет број еден секогаш треба да биде вашата физичка безбедност и ако некогаш почувствувате дека насилството преку интернет што го доживувате е можно да се „прелее“ во физичкиот свет, веднаш повикајте полиција!

Дигитални докази Лозинка Автентикација Резервен профил Телефон/таблет Малвер Пријава на платформата Безбедност Сексуално вознемирување Новинар/ка Страв Медиуми Компјутер/лаптоп Кривична пријава

Процес на ревносно и постојано следење нечија активност на интернет. Дефиницијата за демнење може да се примени секогаш, без разлика дали демначот или жртвата се познаваат лично или не. Дигиталните траги, податоците и други показатели на нашето учество кои се појавуваат на социјалните мрежи и други локации на интернет направија демнењето во дигиталниот простор да биде многу едноставна задача. Исто како и во физичкиот свет, последиците врз жртвата може да бидат различни и може да вклучуваат зголемено чувство на несигурност, страв и перцепција на нарушување на приватноста.

Демнењето во Кривичниот законик е идентификувано како кривично дело (чл. 144-а). Сепак, членот пропишува дека, за да претставува демнење, инцидентот (инцидентите) мора да се случуваат одреден временски период. Интензитетот на демнењето и последиците што ги чувствува жртвата не се од суштинска важност, но судот може да ги земе предвид во текот на кривичната постапка.

Доколку инциденцата/инциденците на следењето не го задоволат времето кое е предвидено во членот 144-а од Кривичниот законик, членот 144 (Загрозување на безбедноста) може исто така да понуди заштита од активности кои резултираат со страв за личната безбедност и предвидуваат построги санкции доколку е жртвата дете.

Во овој случај, јавните обвинители и полицијата имаат мандат да следат, да истражуваат и да бидат одговорни за давање заштита. Како странка која поднесува, вие сте одговорни за собирањето на доказите што се потребни за поднесување кривична пријава.

Во денешно време е многу лесно да се прави приватно следење на јавниот дигитален број со користење на повеќе различни методи. Поради ова, важно е да проверите кај вашите уреди (телефони, компјутери, паметни звучници/ѕвончиња итн.) дали опциите (на пр., локацијата, нагодувањата за приватност) се заштитени на најдобар можен начин (исклучување на следење на локацијата, строго нагодување за приватност) и се ограничени во нивната можност да споделуваат приватни податоци.

Како и кај сите видови напад, жртвите на следење треба да ги известат своите пријатели, семејството, партнерите и колегите за вознемирувањето, со цел да имаат поширока мрежа на поддршка. Ако демнењето на интернет се „прелее“ во физичкиот свет, веднаш треба да ја известите полицијата и да побарате заштита.

Овие ресурси содржат повеќе информации за тоа како да ја подобрите вашата дигитална безбедност.

Дигитални докази Лозинка Автентикација Резервен профил Телефон/таблет Локација Безбедност Поддршка Идентитет Компјутер/лаптоп Кривична пријава Пратење

Манипулацијата со идентитетот или злоупотребата на личните податоци претставува сериозна закана која има потенцијално далекусежни последици. Без разлика дали цел е самото лице чии лични податоци се злоупотребени или некој друг, штетата може да биде непроценлива.

Поради сложеноста и различните појавни форми на оваа категорија на напади, тешко е да се одреди правната основа која нуди најсоодветна заштита. Во случај на измама сторена со користење компјутер што му припаѓа на друго лице, а која резултира со материјална или финансиска корист за сторителот, може да се поднесе кривична пријава според член 251-б (Компјутерска измама) или злоупотреба на лични податоци – чл. 149.

Доколку случајот на злоупотреба на личните податоци доведе до психолошка повреда или штета врз угледот или достоинството, тогаш може да се бара компензација преку граѓански правни процедури. Пред да се отпочне ваква тужба, неопходно е да се знае идентитетот на сторителот и да се обезбедат докази кои го потврдуваат тврдењето дека е направена злоупотреба на идентитетот (личните податоци) и дека е предизвикана штета.

Злоупотребата на личните податоци најчесто оди рака под рака со финансиска измама и кражба преку интернет. Постојат различни начини на кои можете да се заштитите од овие нешта: ограничете го износот на пари што може да се префрли на друга сметка, или што може одеднаш да се извади од банкомат, користете најмалку двофакторски систем за најавување во однос на вашите финансиски лозинки и уништувајте ги старите банкарски и други картички кои содржат чувствителни податоци.

Доколку сте жртва на злоупотреба на лични податоци, информирајте ја полицијата што е можно поскоро, известете ги финансиските институции или веб-страниците каде што имате сметки и привремено блокирајте ги засегнатите банкарски сметки и/или картички.

Навремената проценка на ризикот и дигиталната хигиена се важни средства за превенција и заштита.

Дигитални докази Лозинка Автентикација Резервен профил Телефон/таблет Оштетување Репутација Идентитет Сајбер криминал Кориснички профил Компјутер/лаптоп Враќање на пристапот Враќање на системот Кривична пријава

Јавно откривање лични информации за жртвата, како што се домашната адреса, семејниот статус, банкарските и деталите од кредитната картичка, датумот на раѓање итн. Сите овие информации може да се објавуваат на една или на повеќе различни платформи, било во делот за коментари, било преку видео или текст.

Без разлика на тоа дали обелоденетите податоци се користат за вознемирување или не, самиот чин на неовластено објавување податоци се квалификува како доксинг и се смета за вид напад преку интернет. Кога доксингот доведува до непосредна опасност за безбедноста, тука е членот 144 од Кривичниот законик (Загрозување на сигурноста), којшто може да обезбеди правна заштита. Во овој случај, јавните обвинители и полицијата имаат мандат да следат, да истражуваат и да бидат одговорни за давање заштита. Како странка која поднесува, вие сте одговорни за собирање на доказите што се потребни за поднесување кривична пријава. Оваа можност е особено релевантна за новинарките, затоа што ваквите обвинувања предвидуваат и построги санкции.

СОВЕТ: Објаснете ѝ на полицијата детално како, зошто и кога се чувствувате небезбедно и детално објаснете зошто сте загрижени за безбедноста на вашето семејство и на најблиските. Овие податоци би можеле да бидат клучни за успех во судски постапки. Во определени ситуации, може да биде корисно да се обратите и до Агенцијата за заштита на лични податоци.

Според член 149 од Кривичниот законик, тој што спротивно на условите утврдени со закон без согласност на граѓанинот прибира, обработува или користи негови лични податоци, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година.

Документирајте го секој случај и локација на која се објавени вашите лични податоци и поднесете ги овие докази во полиција.

Веднаш пријавете доксинг и секакво друго неовластено објавување лични податоци на веб-локациите или на платформите каде што се објавени, како и на полицијата.

Интересирајте се редовно за она што сте го пријавиле за да бидете сигурни дека оние кои треба ќе одговорат. Итното делување е од клучна важност за да се спречи понатамошно ширење на вашите лични податоци на интернет.

На телефонот исклучете ги опциите за следење на локацијата, Google Maps и другите апликации што собираат ваши чувствителни податоци (локација, адреса, итн.).

Ставете строги контроли за приватност на вашите профили на социјалните мрежи и системи за автентикација во два чекори за сите најавувања на веб-локации кои ги чуваат вашите чувствителни податоци.

Разговарајте со луѓе на кои им верувате – колеги, пријатели, работодавци. Побарајте од полицијата да ја предупреди платформата да ги отстрани вашите лични податоци и користете механизми за пријавување што се достапни на самите веб-страници и на платформата.

Алатката DeleteMe ви помага во пронаоѓањето и отстранувањето на чувствителни податоци на интернет.

Ако некогаш имате чувство дека насилството кое го доживувате преку интернет е можно да премине и во физичкиот свет, веднаш повикајте полиција!

Дигитални докази Лозинка Резервен профил Дигитална хигиена Телефон/таблет Локација Пријава на платформата Протекување на податоци Репутација Безбедност Сексуално вознемирување Идентитет Кориснички профил Компјутер/лаптоп Кривична пријава

Пријателите, семејството, соработниците, колегите, работодавците, па дури и сведоците на злоупотребата е можно да бидат цел на ист или на сличен начин како и првичната жртва.

Одмаздата може да има многу појавни форми, па така може да се поврзе со различни кривични дела. Доколку нападот резултира со загрозување на безбедноста, соодветна правна основа за заштита може да обезбеди членот 144 од Кривичниот законик. Во овој случај, јавните обвинители и полицијата имаат мандат да следат, да истражуваат и да бидат одговорни за давање заштита. Како странка која поднесува, вие сте одговорни за собирање на доказите што се потребни за поднесување кривична пријава. Оваа можност е особено релевантна за новинарките, затоа што ваквите обвинувања предвидуваат и построги санкции.

СОВЕТ: Објаснете детално како, зошто и кога се чувствувате небезбедно и детално објаснете зошто сте загрижени за безбедноста на вашето семејство и на најблиските. Овие податоци би можеле да бидат клучни за успех во судски постапки.

Проценете дали нападот може да се оквалификува како прекршок, закана, вознемирување, доксинг, лажно обвинување или друга форма на дигитален напад. Идентификувањето на видот на нападот врз основа на обвиненијата кои се определени во Кривичниот законик може да ги зголеми вашите шанси за успех кога станува збор за пристап до правна заштита.

Покрај големиот број механизми за заштита, уште една корисна стратегија за спротивставување на нападот е јавно да се повика и да се осуди нападот без директно да се идентификува или да се именува сторителот. Ако се одлучите за оваа тактика, проценете го ризикот и продолжете да ги документирате проблематичните одговори, особено ако тие се клеветнички по природа. Бидете опкружени со пријателите, со семејството и со колегите: бројноста ја прави безбедноста.

Дигитални докази Лозинка Автентикација Резервен профил Телефон/таблет Локација Пријава на платформата Безбедност Поддршка Компјутер/лаптоп Кривична пријава